مقایسه ی مدل های usle و epm در برآورد فرسایش و رسوب حوزه ی آبخیز زاینده رود علیا(تنگ گزی)

چکیده فرسایش خاک و رسوب زایی امروزه به یکی از معضلات مهم زیست محیطی و آلودگی آب ها تبدیل شده است. بنابراین مدیریت خاک به منظور بهره برداری مطلوب و کاهش تخریب آن ضروری است. بررسی شدت تخریب خاک و اولویت بندی مناطق مستعد فرسایش گامی موثر برای ساماندهی حفاظت و بهره برداری از خاک می باشد. از آنجا که اندازه گیری مستقیم میزان فرسایش و رسوب مشکل، وقت گیر، پرهزینه و بعضاً غیر ممکن است، لذا استفاده از روش های تجربی برای برآورد فرسایش و رسوب لازم است. تحقیقات وسیع دانشمندان برای ارائه ی روش های تجربی برآورد فرسایش و رسوب در چند دهه اخیر در قالب مدل هایی به مجامع علمی ارائه شده است. مهمترین مشکل این مدل ها کاربرد محدود آنها است که برای استفاده، کارایی آنها در مناطق مختلف از جمله ایران باید آزمون شود. در این پژوهش به منظور بررسی کارایی مدل های تجربی epm و usle در برآورد فرسایش و رسوب حوزه ی آبخیز تنگ گزی (چهارمحال و بختیاری) مطالعه ای در سطح 832 کیلومتر مربع انجام شده است. مطالعات پایه مانند فیزیوگرافی، هوا و اقلیم، هیدرولوژی، زمین شناسی، پوشش گیاهی، خاکشناسی و فرسایش و رسوب به صورت واحد های همگن در حوضه تنگ گزی انجام شد. عوامل مورد نیاز مدل های epm و usle بر اساس این مطالعات و با بکارگیری سامانه اطلاعات جغرافیایی ilwis برای حوضه تنگ گزی محاسبه شدند. در ابتدا لایه های اطلاعاتی مربوط به هر یک از مدل ها تهیه و ژئورفرنس شده، سپس با عملیات میدانی و نمره دهی عوامل، تلفیق لایه ها صورت گرفته و نقشه ی فرسایش حوضه تهیه شده است. نتایج نشان می دهد که مقدار رسوب برآوردی توسط مدل epm 6/4 تن در هکتار در سال و مقدار برآوردی مدل usle، 3/7 تن در هکتار در سال می باشد. این در حالی است که رسوب متوسط سالانه مشاهده ای برابر با 4/4 تن در هکتار در سال می باشد. نقشه ی شدت فرسایش برای حوضه ی مورد نظر بر اساس مدل های epm و usle در پنج طبقه کلاس بندی شده است. بازدید میدانی و مقایسه ی نقشه ها در مشخص کردن نقاط حساس به فرسایش بیانگر این است که نقشه ی مدل usle قابل اطمینان تر و دقیق تر از نقشه ی مدلepm می باشد. نتایج نشان می دهد که برآورد وزنی مقدار رسوب با مدل epm در مقایسه با مدل usle به مقدار مشاهده ای نزدیکتر است که بیانگر برتری مدل epm نسبت به مدل usle در برآورد فرسایش و رسوب است.